Is gezondheid ons grootste geluk? Of maakt geld gelukkiger? Volgens geluksprofessor Ruut Veenhoven is financiële rijkdom goed voor ons humeur en voor onze gezondheid. Het advies: wordt gelukkig(er), dan verdient u meer geld en daar doet u ook uw gezondheid een plezier mee.
In 2007 passeerde u de pensioengerechtigde leeftijd en ging u met emeritaat. Toch werkt u nog steeds fulltime. Doet u dat voor het geld of voor het geluk?
Lacht. “Voor het geluk.”
Vervolgt: “En voor het goede doel: meer kennis over het geluk voor de mensheid. Ook als ik het werk niet leuk zou vinden, zou ik ermee doorgaan, omdat ik vind dat het nuttig is. Kennis over geluk is vergelijkbaar met kennis over gezondheid. Doordat wij meer weten, leven wij inmiddels langer in goede gezondheid. Ook geluksonderzoek levert bruikbare resultaten op voor ons welbevinden.”
Is gezondheid ons grootste geluk?
“Gezondheid is een pijler, maar niet het enige dat ons gelukkig maakt. Ook mensen met een slechte gezondheid kunnen behoorlijk gelukkig zijn.”
“In onderzoek laten we mensen hun geluksgevoel – waarbij geluk staat voor levensvoldoening – uitdrukken in een rapportcijfer. Het gemiddelde cijfer van een Nederlander is een 8, maar er zijn ook mensen die een 6, een 1 of een 2 scoren. ”
“ Mensen met een dwarslaesie zijn minder gelukkig dan gemiddeld. Toch zitten er ook genoeg mensen bij die hun leven nog met een 7 waarderen. Die weten na verloop van tijd met hun beperkingen een bevredigend leven te leiden. Als je een leuk mens bent, blijf je dat – ook als je je rug gebroken hebt – en dat voorkomt dat je eenzaam wordt. Als je de flexibiliteit hebt om telefonisch hulpverlener te worden, kan je jezelf ook nog nuttig maken.”
“Net als gezondheid is geluk ook deels een kwestie van aanleg. Mensen die voor hun dwarslaesie gelukkig waren, komen er waarschijnlijk sneller bovenop.”
Maakt geld nou gelukkig of niet?
“Onderzoek toont aan dat rijke mensen meestal gelukkiger zijn dan arme mensen. Dat komt deels omdat geld gelukkig maakt, ten minste als je het goed besteed. In Nederland is het verschil trouwens niet groot. Maar er is ook een omgekeerd effect, gelukkige mensen blijken meer geld te verdienen.”
“Vroeger hing je inkomen vooral af van het nest waaruit je geboren was. Als je voor een dubbeltje geboren was, bleef je een dubbeltje. Mijn grootmoeder dronk geen koffie met de werkster, hoor! Deze had niet alleen minder geld, maar ook minder aanzien.”
“Tegenwoordig hangt je inkomen meer af van wat je presteert. Gelukkige mensen presteren beter in beroepen waar het aankomt op sociale vaardigheden. Als je je gelukkig voelt, verloopt het contact gemakkelijker. Om die reden vinden gelukkige mensen ook gemakkelijker een partner en is de kans op een echtscheiding wat kleiner.”
Hoe komt het dat gelukkige mensen meer geld verdienen?
“Natuurlijk is het niet altijd zo, maar gemiddeld genomen is geluk goed voor je verdienkansen. Geluk is een signaal dat het goed met je gaat. Dan onderneem je meer. Gelukkige mensen nemen overigens ook meer risico. Daardoor lopen ze soms met hun kop tegen de muur, omdat ze iets doen waar een depressieveling nooit aan gedacht zou hebben. Maar meestal kunnen gelukkige mensen wel tegen een stootje.”
Zijn gelukkige mensen gezonder?
“Ja en dat komt natuurlijk deels omdat goede gezondheid het leven leuker maakt. Maar ook hier speelt een omgekeerd effect. Geluk blijkt een bescherming voor de gezondheid. Uit een langlopend onderzoek blijkt dat gelukkige mensen minder vatbaar zijn voor ziekte en ook langer leven. Dat is een flink verschil. Het effect van al dan niet gelukkig zijn is zelfs vergelijkbaar met het effect van al dan niet roken.”
“Mensen die geld te kort komen, zijn gemiddeld minder gelukkig. Maar dit is weer een kip-en-eivraagstuk. Het zijn vaak de minder gelukkigen die niet zo goed met geld om kunnen gaan.”
“Overigens is het ook zo dat het met een goede gezondheid gemakkelijker is om rijk te worden. Als je geboren bent in een slecht lichaam word je meestal niet rijk.”
Waarom maakt een ongelukkig gevoel ongezond?
“Een ongelukkig gevoel activeert automatisch het stressmechanisme. Het lichaam maakt zich klaar om te vechten of vluchten en bezuinigt dan op andere zaken, zoals op de immuunfunctie of het regelen van de bloeddruk.”
“Ook is het zo dat ongelukkige mensen minder zuinig zijn op zichzelf. Ze eten minder gezond en als ze van de dokter een pilletje krijgen, zijn ze minder therapietrouw.”
“Als je ongelukkig bent, vind je jezelf over het algemeen wat minder waard. ‘Wat ben ik toch een loser dat ik ongelukkig ben’, denken ze. En ja, op een loser hoef je minder zuinig te zijn. Deze drie mechanismen zorgen voor een negatief effect op de gezondheid.”
Is meedoen aan de loterij een oplossing om gelukkiger te worden?
“Het lijkt erop van niet. Onlangs is onderzocht welk effect een winnende postcode heeft op het geluksgevoel van de winnaars en van de mensen die geen lot hadden. Zijn de mensen die in de prijzen vielen gelukkiger geworden dan de mensen zonder lot in hetzelfde postcodegebied? De verwachting van de onderzoekers was dat de winnende groep gelukkiger was, maar wat bleek: een half jaar na de trekking werd geen verschil gevonden.”
“Het kan best zijn dat de buurman een week lang de pest in heeft gehad, maar dat was kennelijk na een half jaar over.”
Toch levert een nieuwe auto of bank ook geluksgevoel op. Wat zit daar achter?
“Behoefte aan sociaal aanzien. Dat zit in onze genen. Wij zijn sociale dieren die rangorde kennen net als apen en kippen. Daarom blinken we graag uit: in sport, schoonheid of in rijkdom. In onze maatschappij is het geld vaak zelf verdiend dus toont het aan dat je wat kan.”
“Soms worden mensen gewoon rijk, omdat ze lekker aan het werk zijn. Die mensen gaat het meer om het spel dan om de knikkers.”
“Of mensen echt gelukkiger worden van een dikke auto is de vraag. ‘Even leuk’ is niet hetzelfde als levensvoldoening. Geluk in de zin van levensvoldoening draagt wel degelijk bij tot goede gezondheid, maar dat geluk haal je eerder uit goede sociale relaties dan uit een auto.”
Waar valt in Nederland de meeste gelukswinst te behalen?
“Dat wij hier zo gelukkig zijn, komt mede doordat wij keuzevrijheid hebben. Je kunt weg uit een vastgelopen huwelijk of een baan die niet bevalt. Het zou nog mooier zijn als wij vooraf wisten of een levenskeuze ons gelukkig zal maken. Wat dat betreft blijken we slechte voorspellers. Je denkt: ‘Wat zal ik gelukkig zijn met mijn tweede huis in Frankrijk.’ Maar dan zit je daar en verveel je je een ongeluk. Dat kan je voorkomen door te leren van eerdere ervaringen van mensen die op jou lijken.”
“Sinds drie jaar verzamelen we kennis over geluksgevoel van mensen via www.gelukswijzer.nl. Wat gebeurt er met het geluksgevoel van mensen als ze vervroegd met pensioen gaan, kinderen krijgen, een tweede huis kopen? Welke types worden er gelukkiger van en welke niet?”
“Wat blijkt bijvoorbeeld: het krijgen van kinderen doet bij hoger opgeleiden meer afbreuk aan het geluksgevoel dan bij lager opgeleiden die er over het algemeen een tikje gelukkiger van worden. Dat komt door de dubbele belasting van werk en zorg voor hoger opgeleide moeders. Maar het hangt ook af van je persoonlijkheid. Als jij een makkelijk mens bent die zowel het gedrein van je kind kan verdragen als het tekortschieten van je man, dan maakt het moederschap je gelukkiger. Ben je eerder een beetje moeilijk en een pietje precies, dan kunnen die kinderen zomaar een heel punt van je geluksgevoel afsnoepen.”
Een zelfhulptool om gelukkig te worden dus. Hoe werkt dat?
“Op de site vul je gegevens in over leeftijd, opleiding, inkomen, gezinssamenstelling. Met de geluksvergelijker zie je binnen twee minuten hoe gelukkig je bent in vergelijking tot andere mensen zoals jij. Voor meer concrete feedback kan je een geluksdagboek bijhouden, waarin je je gevoel reconstrueert tijdens bepaalde momenten van de dag: opstaan, douchen, ontbijt, hond uitlaten, werk. Als jij een 7 scoort waar anderen een 8 halen, weet je waar je winst te halen is.”
“De site is inmiddels bezocht door 70.000 mensen. 5.000 daarvan hielden een dagboek bij en uit de analyse die we net afrondden, blijkt dat mensen een halve punt gelukkiger zijn geworden. En daarmee een stukje gezonder. De gelukswijzer kan bijdragen aan ziektepreventie; je hoeft dan niet eerst af te branden om te merken dat je niet zo’n verstandige keuze maakte.”
Groter geluk voor een groter aantal mensen bewerkstelligen; dat is het kader waarbinnen Ruut Veenhoven (1942), opgeleid als socioloog, onderzoek doet. Al in 1970 publiceerde hij zijn eerste stuk hierover. Veenhoven, die in 2007 met emeritaat ging, is tot op de dag van vandaag fulltime werkzaam aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zijn World database of happiness is een archief waarin de uitkomsten van wereldwijd geluksonderzoek staan beschreven.
(Interview voor gezondNU)