De camerapil, bloedtappende robots en 3D-stamcelprinten; technologie verandert de gezondheidszorg en de rol van de patiënt razendsnel. Hoe kan het onderwijs bijdragen aan de dokter van de toekomst? ‘We moeten studenten trainen in veerkracht en veranderingsbereidheid.’
Patiënten laten straks hun bloed afnemen door een robot in de supermarkt, voorspelt Lucien Engelen, directeur van het REshape Center van het Radboudumc. “De tijdsbesparing die dergelijke technologie oplevert, zorgt ervoor dat medisch specialisten hun aandacht kunnen geven aan de zorgkwaliteit en de wensen van de patiënt. De digitale revolutie gaat helpen om de zorg duurzaam te maken.”
Met het oog daarop voegde het Radboudumc afgelopen september drie elementen toe aan het curriculum van geneeskunde en biomedische wetenschappen: e-health, sociale media en innoveren met patiënten. Engelen: “De huidige studenten zijn de artsen van de toekomst. Over zeven jaar zijn deze studenten klaar, maar dan ziet de gezondheidszorg er anders uit. De patiënt genereert dan zélf meer data dan de professional. Artsen zullen de patiënt als een partner zien in plaats van als lijdend voorwerp. Er zal meer sprake zijn van gelijkwaardigheid.”
Innoveren met patiënten
Technologieën moeten vooral aansluiten op zorgbehoeften. Om te kunnen ‘innoveren met patiënten’ worden nieuwe eerstejaars bij het Radboudumc uitgedaagd om met een kennis, familielid of vriend met een chronische aandoening mee te lopen in de ‘reis’ die zij in het medisch circuit maken, aldus Engelen. “Wat zegt jouw tante over haar diabetes type 2? Wat leeft er bij haar voor en na het consult? Door mee te lopen met een patiënt leren studenten met een andere bril op kijken naar wat er in de spreekkamer gebeurt. Van daaruit kunnen ideeën ontstaan die tot zorgverbeteringen kunnen leiden.”
Studenten leren welke mogelijkheden e-health omvat. Er bewust mee bezig zijn, dwingt ze na te denken over innovatieve oplossingen. Het element ‘sociale media’ draait vooral om nieuwsgierigheid naar de doelgroep. “Wat zeggen patiënten op sociale media over hun diabetes en wat zeggen ze over het ziekenhuis? Wat is de discussie, de toon, wat zijn de vragen?”
Ook big data zijn hot: “Als 100.000 mensen een horloge dragen, dat bepaalde parameters registreert, krijg je met weinig inspanning een enorme database. Zulk onderzoek is nieuw in het geneeskundeonderwijs waar het tot nu toe draaide om dubbelblind gecontroleerd evidence based medicine. Wat de betekenis ervan is en hoe we met die berg data om moeten gaan, is nog zoeken. Maar hier ligt een kans”, aldus Engelen.
Kanteling: meer zelfmanagement
Bij Luc de Witte, arts, hoogleraar en lector technologie in de zorg aan de hogeschool Zuyd in Heerlen, leven dezelfde beelden over de toekomstige gezondheidszorg. “In de zorg hebben we veel te veel de verantwoordelijkheid voor de gezondheid overgenomen van patiënten. Mensen met een chronische aandoening, zoals astma, diabetes, COPD of hartfalen, moeten tot vier keer per jaar voor controle naar de dokter. Onzin. Veel mensen kunnen dat prima zelf managen. In geen enkele andere sector wordt zo gecontroleerd of je het wel goed doet.”
“Een patiënt is zelf verantwoordelijk voor zijn lichaam. Een dokter kan daarin adviseren, zoals je je laat adviseren over een hypotheek of een nieuw bankstel. Ik denk dat dat een heel grote kanteling is, waar technologie een grote rol kan vervullen als registratiemiddel, maar ook met slimme links naar informatiebronnen.”
Op de meeste medische opleidingen staat het onderwerp ‘zorgtechnologie’ wel op de agenda, weet De Witte. De vanzelfsprekendheid waarmee we technologie inpassen in ons dagelijks leven – navigatie, internetwinkelen, appen – ontbreekt echter binnen de onderwijsmuren, constateert hij. “Er zijn wel pogingen, zoals een minor Zorg& Technologie waar twintig studenten aan mee doen- maar als je weet dat er een paar duizend studenten rondlopen, is dat bijna niks.”
Dat het niet opschiet, komt door de onderwijscultuur die behoudend is, denkt hij, en doordat het tijdrovende systeem van accreditatie weinig ruimte laat voor snelle vernieuwingen. Daarnaast moet de zittende generatie artsen wennen aan de rolverschuiving van alwetende autoriteit naar adviseur van mondiger wordende patiënten die meningen van meerdere professionals met elkaar vergelijken. “Het betekent dat medici en paramedici op een andere manier opgeleid moeten worden. Tot coach, begeleider, ondersteuner en adviseur. Alleen in acute gevallen moeten ze handelen, bijvoorbeeld bij een blinde darmontsteking.”
Fundamenteel anders
“Het medisch denkmodel heeft niet zoveel gebracht. Mensen blijven ongezond gedrag vertonen. Ook daarom moeten we op zoek moeten naar modellen, waarin de patiënt meer verantwoordelijkheid krijgt en neemt.”
Binnen de opleidingen blijven de vakken wel overeind, denkt De Witte. Toch moet er sprake zijn van een fundamenteel andere insteek. “De dokter die alleen beslissingen neemt, is niet meer van deze tijd. Je moet opleiden tot een dienstverlenende rol, waarin ook veel meer in multidisciplinaire teams wordt overlegd over de juiste richting.”
Het REshape Center onderzoekt nieuwe technologieën die de rol van de patiënt in het zorgproces vergroten. Probleem is dat de ontwikkelingen soms zo snel gaan dat technologieën al zijn ingehaald, voordat ze goed en wel zijn onderzocht. Zoals onlangs een sensor die tijd tussen hartslag en drukopbouw in een bloedvat meet en waarmee patiënten zelf hun bloeddruk kunnen meten. “Voordat we het onderzoek naar die sensor klaar hadden, waren er twee soortgelijke meters op de markt met nóg meer mogelijkheden voor de helft van de prijs”, vertelt Lucien Engelen.
“Je zult studenten daarom een innovatieve houding mee moeten geven, die ervoor zorgt dat ze geïnteresseerd zijn in nieuwe ontwikkelingen”, vult De Witte aan. “Dat ze gespannen uitkijken naar een nieuwe app of wearable: kan ik daar wat mee? Technologie moet geen apart vak worden, maar moet overal zijn, zoals in ons dagelijks leven.”
Engelen: “Wat als een paal boven water staat, is dat we ons voortdurend moeten blijven aanpassen. We moeten studenten trainen in veerkracht en veranderingsbereidheid. De snelheid waarmee veranderingen elkaar opvolgen, neemt alleen maar toe. Een nieuwe techniek is een hype, wat blijft is de voortdurende verandering.”
———–
Technologische zorginnovaties
Bloedtappende robots
Robots die direct het goede bloedvat aanprikken en binnen een minuut twee buisjes bloed af kunnen tappen zónder tussenkomst van een arts of verpleegkundige.
3D-Stamcelprinten
Een stap in de richting van het maken van kunstmatige organen.
Camerapil
Een pil die je in kunt slikken en die aan de binnenkant van je darmen foto’s maakt.
Huidkanker-app
Een app die op basis van een foto van de huid – met een zekerheid van tachtig procent – inschat of er sprake is van huidkanker of niet.
Fysiotherapie op afstand
Trainingsprogramma’s die mogelijk maken dat mensen thuis fysiotherapieoefeningen doen. Met kwaliteit van zorg door interactie met i-pad.
Diabetes2-feedback-app
Een app die patiënten vraagt om registratie en feedback geeft over de leefstijl. Helpt patiënten om leefstijlveranderingen vol te houden.
Virtuele omhelzing
Een 3-D bril in combinatie met een pak met druksensoren die het gevoel van een omhelzing simuleert of op afstand fysiotherapie uitvoert.
Virtueel consult
Beeldbellen met behulp van bijvoorbeeld FaceTalk, waarbij je in een veilige omgeving, zonder te hoeven reizen, een consult vanachter je laptop of tablet kunt doen.
Google bril
Laat anderen, tijdens operaties, meekijken door de ogen van de brildrager. Ook in ontwikkeling is de Google lens.
ECG-Telefoonhoes
Telefoonhoes waarmee je een enkelkanaals ECG kunt maken.
[Achtergrondverhaal voor Arts&Auto -student]